[Oliver Stuenkel] Przed 8. szczytem: BRICS skupi się na konsolidacji

Dekadę po tym, jak ministrowie spraw zagranicznych Brazylii, Rosji, Indii oraz Chin po raz pierwszy spotkali się podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku, aby debatować nad globalnymi wyzwaniami (wojna w Libanie w 2006 roku zdominowała wtedy dyskusję międzynarodową), Indie gościć będą ósmy, coroczny szczyt państw BRICS, który odbędzie się 15-16 października w stanie Goa. Czego możemy się spodziewać po tym spotkaniu?

Według minister spraw zagranicznych Sushmy Swaraj, Indie „podczas swojego przewodnictwa przyjmą pięciopłaszczyznowe podejście. Będzie ono składało się z budowania instytucji, implementacji, integracji, innowacji oraz kontynuacji połączonej z konsolidacją”. „Budowa  responsywnych, inkluzywnych oraz kolektywnych rozwiązań jest rdzeniem naszego przewodnictwa w BRICS ze szczególnym naciskiem położonym na budowę instytucji, implementację dotychczasowych zobowiązań oraz poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w duchu kontynuacji połączonej z konsolidacją”, głosi stanowisko Minister Spraw Zagranicznych.

Stwierdzenia te są dość szczególne, ponieważ nowe inicjatywy muszą zostać wypracowane oraz uzgodnione przez wszystkie pięć państw członkowskich, zanim zostaną ogłoszone podczas szczytu w październiku.

Trzy rzeczy wydają się być jednak jasne już dziś:

Przede wszystkim, Indie, w porównaniu do reszty świata, świetnie radzą sobie pod względem ekonomicznym notując wzrost gospodarczy wyższy niż wszystkie inne liczące się gospodarki światowe. Dlatego wykorzystają szczyt, aby podkreślić swoją pierwszoplanową pozycję pośród wschodzących potęg. Rząd Indii jest w pełni świadomy, że kraj ten to jedno z niewielu miejsc, które dostarcza światu optymistycznych danych gospodarczych. Dodaje to rządzącym niezwykle silnej legitymizacji. PKB per capita Indii wynosi co prawda nieco ponad 10% poziomu USA i jest daleko poniżej PKB per capita Chin. Oznacza to jednak, że przestrzeń do nadgonienia jest ogromna, a Indie mogą być jednym z głównym motorów globalnego rozwoju w nadchodzących dekadach. Jeżeli weźmie się pod uwagę niższy wzrost w Chinach, a także gospodarczą katastrofę w Brazylii, Rosji oraz RPA, Indie mogą w łatwy sposób przyćmić pozostałych uczestników szczytu. Wysoki wzrost Indii połączony z dominująca pozycją Chin uczynią BRICS jeszcze bardziej azjocentrycznym klubem.

Po drugie, podczas gdy niektóre nowe inicjatywy zostaną prawdopodobnie przedstawione podczas nadchodzących tygodni i miesięcy, szczyt BRICS skupiony będzie na konsolidacji dotychczas istniejących instytucji. Zarządzany przez BRICS New Development Bank ogłosi w przyszłym miesiącu swoje pierwsze pożyczki, więc dyskusja skupi się na szczegółach dotyczących struktury tej instytucji, standardów udzielania pożyczek i tym podobnym sprawach. Jednak ciągle poszerzający się zakres inicjatyw, które wymienione są na stronie internetowej szczytu, jest imponujący. Według ministerstwa spraw zagranicznych Indii „kontakty międzyludzkie, biznes, sprawy młodzieży oraz sport będą kluczowymi obszarami w trakcie przewodnictwa Indii w BRICS. Turniej piłki nożnej BRICS do lat 17, Festiwal filmowy BRICS, Spotkanie miast partnerskich BRICS, Forum Wellness BRICS, Targi handlowe BRICS, Szczyt młodzieżowy BRICS, Forum Think-tanków BRICS, Rada akademicka BRICS i inne zostaną zorganizowane podczas przewodnictwa Indii. Mieszkańcy wszystkich stanów będą zachęcani do wzięcia udziału w różnych wydarzeniach BRICS organizowanych podczas przewodnictwa Indii. Wydarzenia BRICS będą również organizowane w różnych stanach na terenie całego kraju”.

Wreszcie – nie zaskoczy to nikogo, kto zgłębia tę tematykę – ugrupowanie BRICS dawno już zmieniło się w coś zdecydowanie donioślejszego, niż większość zachodnich analityków jest skłonna przyznać. Postępująca instytucjonalizacja sprawia, że dalsze istnienie ugrupowania wydaje się niemalże pewne. Podczas gdy eksperci piszący artykuły zatytułowane „Zapomnijcie o BRICS” ciągle wierzą, że głównym spoiwem spajającym organizację jest wysoki wzrost gospodarczy (co oznacza, że BRICS powinien przestać istnieć z uwagi na obecne niższe wskaźniki wzrostu), instytucjonalizacja pogłębiła się bardziej niż jakikolwiek zachodni analityk głównego nurtu mógł przypuszczać. Szczyt BRICS jest obecnie jednym z głównych punktów corocznego planu wizyt zagranicznych każdego z przywódców państw członkowskich, bez względu na orientację ideologiczną. W rzeczywistości, podczas gdy nawet te inicjatywy, które zostaną umieszczone w dokumencie końcowym niekoniecznie doprowadzą do pojawienia się realnych efektów, wszystkie te punkty wskazują na kontynuację trendu jakim jest rozszerzanie, a nie ograniczanie współpracy międzypaństwowej członków BRICS.

Podczas gdy dotychczasowe spotkania przywódców odbywały się na początku danego roku, decyzja Indii o przesunięciu 8. Szczytu BRICS na październik jest istnym błogosławieństwem zarówno dla Brazylii, jak i RPA, których przywódcy znajdują się obecnie pod ogromną naciskiem presją i grozi im, że nie pozostaną oni u władzy do swoich kadencji, które kończą się odpowiednio w 2018 oraz 2019 roku. Szczególnie w Brazylii, balansującej na krawędzi kryzysu konstytucyjnego po tym, jak sędziowie zablokowali nominowanie przez prezydent Dilmę Rousseff byłego prezydenta Luli na szefa kancelarii prezydenta, dłuższa podróż zagraniczna prezydent wydaje się obecnie niemożliwa. Można liczyć, że do października Rousseff przezwycięży obecny kryzys polityczny, bądź też Michel Temer, wiceprezydent, zastąpi ją i ustabilizuje politykę krajową wystarczająco, aby móc dołączyć do debaty w stanie Goa.

Oliver Stuenkel
tłum. Dominika Gmerek

Oliver Stuenkel studiował na Universidad de Valencia oraz w Kennedy School of Government na Harvardzie. Tytuł doktora uzyskał na Uniwersytecie Duisburg-Essen. Obecnie jest adiunktem w Fundacji im. Getúlio Vargasa w Sao Paulo, jednej z najbardziej prestiżowych instytucji badawczych w Brazylii, a także non-resident Fellow w Global Public Policy Institute (GPPi) w Berlinie oraz członkiem Carnegie Rising Democracies Network. Wcześniej wykładał na Uniwersytecie São Paulo oraz Uniwersytecie Jawaharlala Nehru (JNU) w New Delhi. Był członkiem delegacji Brazylii przygotowującej czwarty, piąty i siódmy szczyty BRICS. Jego badania skupiają się na mocarstwach wschodzących, szczególnie na polityce zagranicznej Brazylii, Indii i Chin, oraz roli tych państw wglobal governance. Jest autorem m.in. India-Brazil-South Africa Dialogue Forum (IBSA): The Rise of the Global South? (Routledge Global Institutions, 2014) oraz BRICS and the Future of Global Order (Lexington, 2015).

Tekst ukazał się w ramach współpracy Global.Lab z Post-Western World. Artykuł ukazał się pierwotnie 23 marca 2016.